Praktijkvoorbeelden duurzaam inkopen
Circulair gebouwde Kinder- en jeugdkliniek Emergis in Kloetinge
In 2017 werkten verschillende partijen in Zeeland samen aan een vooruitstrevend circulair bouwproject. Materialen uit het voormalig districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen, worden uit het oude gebouw ‘geoogst’ en hergebruikt voor de bouw van een kinder- en jeugdkliniek van Emergis in Kloetinge (nabij Goes). Deze koppeling van een donorgebouw met een nieuw te bouwen gebouw is een kansrijke methode voor circulair bouwen.
Voor het ontwerp van de kliniek heeft de architect de bruikbare materialen uit het Rijkswaterstaatkantoor als uitgangspunt genomen, zodat deze materialen hun waarde behouden. Het districtskantoor was een houtskeletbouw-constructie en is zorgvuldig ontmanteld om de materialen in hun huidige vorm beschikbaar te houden voor het nieuwe gebouw.

Foto: leerbundel circulair bouwen Emergis Terneuzen
Kennis en draagvlak
Voor het project is een speciaal ontwikkelteam samengesteld en een samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie Zeeland, Rijkswaterstaat Zee en Delta, het project Nieuwe Sluis Terneuzen en Emergis. Ook financier Rabobank, architectenbureau Rothuizen Architecten als ‘hoofdaannemer’ en Justion Advocaten voor de juridische aspecten van het vernieuwende project werden bij het team betrokken. Het instellen van een team zorgde voor een grote betrokkenheid van alle partijen en het gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid.
Alle partijen dachten actief met elkaar mee. De aannemer die verantwoordelijk is voor de wanden, denkt mee met de architect in de toepassing van materialen. Zo worden alle betrokken partijen gecommitteerd deelgenoot van het doel. Dit creëert groot draagvlak voor de circulaire duurzaamheidsdoelen van het project.
Criteria Duurzaam Inkopen
De architect, die ook als ‘hoofdaannemer’ fungeerde, heeft geëist dat de partijen die de uitvoer wilden doen, bij hun aanbieding aangeven waaruit de circulariteit van het product bestaat en hoe, na verloop van tijd, hun product weer opnieuw gebruikt kan worden.
De groenfinancieringsregeling van de Rabobank houdt als toetsingskader de groenregeling van RVO aan, waarbinnen al het gebruikte hout moet voldoen aan de overheidscriteria voor duurzaam hout (TPAS). Dit vormde een probleem, omdat deze regeling nog niet bestond toen het Rijkswaterstaatkantoor 17 jaar eerder werd gebouwd, en het hout toen niet aantoonbaar aan deze criteria voldeed. De goede documentatie van de bouw van het oude Rijkswaterstaatkantoor bleek van grote meerwaarde in het circulaire proces. Hierdoor was er goed zicht op de gebruikte materialen en kon de herkomst van het hout worden aangetoond en daarmee dat dit één op één werd hergebruikt voor het nieuwe gebouw. Dit was voldoende om een uitzondering op de TPAS-criteria te maken; het hergebruikte hout werd als vergelijkbare duurzaamheidskwaliteit goedgekeurd binnen de groenregeling.
De goede les van het documenteren van de gebruikte materialen is bij de bouw van de kliniek meteen overgenomen. Er is een materialenpaspoort gemaakt om ook later precies te weten welke materialen er in het gebouw beschikbaar zijn, wat er opnieuw is gebruikt en wat er nieuw is toegevoegd.

Foto: leerbundel circulair bouwen Emergis Terneuzen
Controle duurzaamheid
Het verloop van het bouwproject werd gedurende het hele project nauwkeurig in de gaten gehouden. Elke twee weken was er een vergadering van het ontwikkelteam. Op deze manier werd ervoor gezorgd dat alle neuzen dezelfde kant op bleven staan en de circulaire criteria goed onder de aandacht bleven.
In het project is over veel zaken nagedacht, om een stap voor te zijn als er iets gebeurt. Het hout werd bijvoorbeeld een tijd opgeslagen in een hal naast het werkleerbedrijf van de gemeente Middelburg, waar ook de nodige bewerkingen aan het geoogste materiaal zijn uitgevoerd. Van tevoren is nagedacht over wie er verantwoordelijk is voor de opslag tussen ontmanteling en gebruik.
Voor meer informatie, zie: https://www.impulszeeland.nl/sites/default/files/inline-files/leerbundel-circulair%20bouwen.pdf
Renovatie Peulensluis in Hardinxveld
In 2017 is in opdracht van Waterschap Rivierenland het sluiscomplex van de Peulensluis in Hardinxveld gerenoveerd. Zes van de acht sluisdeuren zijn hierbij vervangen.

Foto: Waterschap Rivierenland
Criteria Duurzaam Inkopen
In de vraagspecificatie van het UAV-GC1 contract staat geformuleerd als “te leveren hout of hout verwerkt in te leveren (hout)producten, ten behoeve van de uitvoering van het werk en dat in het werk achterblijft, dient aantoonbaar duurzaam geproduceerd te zijn”, waarbij wordt vermeld dat hieronder wordt verstaan dat het hout voldoet aan de Dutch Procurement Criteria voor Timber ten aanzien van duurzaam bosbeheer en de handelsketen. Dit geldt als minimumeis voor de aanbesteding. Voor een beschrijving van de criteria wordt verwezen naar www.tpac.smk.nl.
De opdrachtnemer dient bewijs aan te leveren dat het geleverde hout of houtproduct voldoet aan de minimumeis. Hout met een certificaat dat is toegelaten tot het inkoopbeleid voldoet in ieder geval aan de minimumeis.
Prestatie-eisen hout
De bestaande sluisdeuren waren van azobé en vanuit het oogpunt van eenduidig onderhoud werd de voorkeur aan sluisdeuren van eenzelfde houtsoort gegeven. Om de opdrachtnemer niet te limiteren tot één houtsoort is de prestatie-eis voor het hout als volgt opgenomen: “het hout van de sluisdeuren dient te voldoen aan duurzaamheidsklasse 1, azobé”. Hiermee geeft de opdrachtgever aan een voorkeur te hebben voor azobé, maar dat het de aannemer vrij staat om een andere houtsoort van aantoonbaar gelijkwaardige kwaliteit aan te bieden. Idealiter worden alleen prestatie-eisen (bijv. bepaalde fysisch mechanische eigenschappen, duurzaamheidsklasse, e.d.) voorgeschreven in plaats van specifieke houtsoortnamen. Hierdoor ontstaat meer flexibiliteit om aan de eisen te voldoen met andere houtsoorten die dezelfde eigenschappen hebben en wordt duurzaam bosbeheer ondersteund.
Voor meer informatie over het kiezen van de juiste houtsoort wordt in het Bouwbeleid van Waterschap Rivierenland verwezen naar www.houtinfo.nl en het infoblad ‘Houtsoortenkeuze versus toepassing’ op www.houtdatabase.nl.
Leveranciers
In de vraagspecificatie behorende bij het UAV-GC contract staat dat de inschrijvende partij in bezit dient te zijn van een geldig COC (Chain of Custody) certificaat. Hoofdaannemer De Vries Werkendam (FSC-gecertificeerd) heeft Wijma Kampen (FSC- en PEFC- gecerfiticeerd) als onderaannemer voor het te leveren hout aangenomen.
Controle duurzaamheid
Na elke fase van de volledige opdracht is het geleverde resultaat door de opdrachtgever beoordeeld. Uitgangspunten zijn:
- zijn alle opdrachten binnen de gestelde tijd geleverd;
- is de geleverde kwaliteit voldoende;
- is de levering volgens de duurzaamheidsklasse geleverd;
- zijn de certificaten van de geleverde producten aan opdrachtgever geleverd.
Bij levering van het hout is een keuring uitgevoerd op de duurzaamheid van het hout, conform de gestelde eisen in de vraagspecificatie. Aangezien er FSC-gecertificeerd hout geleverd wordt, is er in dit geval gebruik gemaakt van een FSC- keuringsrapport, waarin wordt nagegaan of het volgende bij de levering aanwezig is:
- inkoopchecklist;
- opdrachtbevestiging;
- pakbon (aanwezig en gecontroleerd), met daarop of de levering overeenkomt met de documentatie en de materiaalcategorie staat aangegeven, vermelding van het CoC-nummer van de leverancier en of er bij het gecertificeerde product de claim van het betreffende certificatiesysteem staat.
Op de afleverbon van Wijma Kampen is per geleverd artikel de claim FSC 100% met het CoC-certificaatnummer van Wijma vermeld. Daarnaast heeft Wijma in een begeleidende verklaring, voorzien van orderbevestiging en factuurnummers, bevestigd dat het hout met FSC 100%-claim is geleverd. Aangezien de sluisdeuren op maat zijn gemaakt en de FSC-documentatie door onderaannemer Wijma sluitend is, heeft het Waterschap geconcludeerd dat het hout in de sluisdeuren voldoet aan de inkoopcriteria.

Foto: De Vries, Werkendam
Duurzaam meubilair voor Abdijcomplex Middelburg
Voor de inrichting van het Abdijcomplex in Middelburg heeft de provincie Zeeland in 2018 een raamovereenkomst gesloten voor de levering van het meubilair voor de locatie.
Vepa kreeg de opdracht om bureaus, bureaustoelen, vergadertafels en –stoelen, lounge werkplekken, kasten en zitjes circulair aan te leveren. In totaal zijn er ongeveer 100 meubelstukken geleverd.

Foto: Vepa
Kennis en draagvlak
De provincie Zeeland heeft in 2012 een beleidsverklaring duurzaam bosbeheer opgesteld, waarin wordt geformuleerd dat de provincie de voorkeur geeft aan leveranciers die ‘aantoonbaar [hout]producten uit duurzaam beheerd bos leveren’. Hierbij geldt dat ‘PEFC, FSC en keurmerken op basis van gelijkwaardige principes gelden als bewijs voor aantoonbare herkomst uit duurzaam beheerd bos’. In de aanbestedingsleidraad van de provincie staat de minimale eis voor duurzaam hout als volgt geformuleerd: “Hout voldoet in elk geval aan de criteria indien het is gecertificeerd volgens een systeem dat is goedgekeurd door de toetsingscommissie TPAC (Timber Procurement Assessment Committee). Daarnaast kan de inschrijver ander bewijs leveren, voorzien van uitgebreide, gedocumenteerde en op authenticiteit verifieerbare gegevens en informatie, waaruit blijkt dat aan de gestelde minimumeis wordt voldaan”. Dit is in lijn met het landelijke beleid en hiermee is er voor de inkopers duidelijkheid over de eisen bij de inkoop van hout en houten producten.
Criteria Duurzaam Inkopen
In de aanbesteding voor het meubilair is duurzaam hout als minimumeis opgenomen, waarbij in het bestek is vastgelegd dat alleen hout dat voldoet aan de TPAS-criteria voor duurzaam bosbeheer voldeed aan deze minimumeis. Het opnemen als minimumeis verankert duurzaam hout sterker in het bestek dan wanneer dit als gunningscriterium wordt opgenomen.
Leveranciers
In de vraagspecificatie behorende bij het UAV-GC contract staat dat de inschrijvende partij in bezit dient te zijn van een geldig COC (Chain of Custody) certificaat. Hoofdaannemer De Vries Werkendam (FSC-gecertificeerd) heeft Wijma Kampen (FSC- en PEFC- gecerfiticeerd) als onderaannemer voor het te leveren hout aangenomen.

Foto: Provincie Zeeland
Controle duurzaamheid
In de aanbestedingsleidraad van de provincie staat geformuleerd dat “De inschrijver zal worden gevraagd om bij levering bewijsvoering te overleggen waaruit blijkt dat het toegepaste hout uit duurzaam beheerde bossen afkomstig is conform beschreven eis.”
Dit is een belangrijk stap in de bewijsvoering. De factuur of pakbon van het geleverde product, met daarop de FSC- of PEFC-claim van het product, is uiteindelijk het bewijs dat het geleverde hout aantoonbaar afkomstig is uit duurzaam beheerd bos en daarmee aan de inkoopcriteria voldoet. Meer informatie hierover vindt u op de pagina ‘Hoe kan ik duurzaam inkopen?’.
Kijk voor meer informatie over de aanbesteding op: mviplatform.nl/meubilair.